Người mẹ cầm súng
Nguyễn Thi
Nhà văn Nguyễn Thi là một trong những nhà văn đã hy sinh trong đợt Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968. Nhân kỷ niệm 76 năm ngày sinh (15/5/1928 - 15/5/2004) và 36 năm ngày mất (9/5/1968 - 9/5/2004), chúng tôi xin lược trích đôi dòng để tưởng nhớ ông.
Nhà văn Nguyễn Thi tên thật Nguyễn Hoàng Ca, có bút danh Nguyễn Ngọc Tấn, sinh ngày 15/5/1928. Quê ông ở xã Quần Phương Thượng, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.
Thuở nhỏ, ông học ở quê. Tuy hoàn cảnh vất vả, ông vẫn ham học. Cách mạng tháng Tám nổ ra, ông tham gia cách mạng tại Sài Gòn. Trong kháng chiến chống Pháp, ông làm công tác tuyên huấn, rồi làm đội trưởng văn công quân khu miền Ðông Nam Bộ. Ðầu 1955, ông tập kết ra Bắc, làm đội trưởng văn công sư đoàn 330. Ðến 1956, ông chuyển về tạp chí Văn nghệ Quân đội. Năm 1962, ông trở lại chiến trường miền Nam, tham gia chống Mỹ trong lực lượng Văn nghệ giải phóng. Hơn 6 năm công tác ở tiền tuyến lớn, ông có mặt trên hầu hết các chiến trường Đồng bằng Nam Bộ.
Ông đã sống, chiến đấu và sáng tác như một người chiến sĩ - nghệ sĩ. Nhiều người nhận định: "Nguyễn Thi làm thơ, viết ký và truyện. Trong kháng chiến, khi cần, ông sáng tác ca dao, diễn ca, viết bài hát, vẽ tranh minh họa... Thơ ông giản dị, đậm đà chất dân tộc và có tình. Với văn xuôi, Nguyễn Thi đã hình thành một phong cách nghệ thuật độc đáo: phong cách dân gian giàu tính hiện đại, sắc sảo mà trữ tình đậm đà; ngôn ngữ sinh động, trong sáng; nhân vật được trình bày trong những mối quan hệ phức tạp và trong sự vận động, phát triển của nó; chi tiết chọn lọc hàm chứa một chiều sâu triết lý; lối kể chuyện tự nhiên như chính cuộc sống vậy".
Trong cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân, ông theo một tiểu đoàn pháo binh tham gia đợt thứ hai đánh chiếm Sài Gòn, và hy sinh trong tư thế một chiến sĩ cảm tử ngày 9/5/1968 tại đường Minh Phụng, thành phố Sài Gòn. Nơi ông hy sinh, nay được mang tên ông - đường Nguyễn Thi, TP.HCM.
Nhà văn được nhận Giải thưởng chính thức Văn nghệ Cửu Long giang (Nam bộ 1949 - 1950) với tập thơ Hương đồng gió nội; Giải thưởng Văn nghệ Nguyễn Đình Chiểu, 1965 với tập truyện ký Người mẹ cầm súng.
Đáng tiếc ông chỉ thọ 40 tuổi, song sự nghiệp để lại thật đáng tự hào. Nhưng cũng buồn thay, các nhà nghiên cứu chưa viết nhiều về ông. Hy vọng thời gian tới sẽ có nhiều công trình nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Thi.
Tác phẩm chính:
Thơ: Hương đồng nội, 1950
Truyện ngắn: Trăng sáng, 1960; Ðôi bạn, 1965; Chuyện xóm tôi; Mẹ vắng nhà; Những đứa con trong gia đình...
Tiểu thuyết: Sen trong đồng; Ở xã Trung Nghĩa.
Ký, Tùy bút: Người mẹ cầm súng; Những sự tích ở đất thép; Ước mơ của đất; Dòng kinh quê hương.
Và còn nhiều tác phẩm còn dở dang chưa hoàn thành được in rút từ di cảo.
Truyện và Ký Nguyễn Thi, 1969; Nguyễn Ngọc Tấn - Nguyễn Thi toàn tập (4 quyển, 2.700 trang, 1996).
*
Giáp Nguyễn
Tải về